Eerder gepubliceerd op SARGASSO.

OPINIE – De ontwikkelingen in het Nederlandse natuurbeleid verdienen het eindelijk weer eens in het zonnetje gezet te worden. Al blijven er wel kritische kanttekeningen.

Nederland durft weer mooi te zijn. Althans, die indruk wekt alleen al de titel van de intiatiefwet van PvdA, D66 en GroenLinks, die vorige week is overhandigd aan staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken: Mooi Nederland. De nota wordt gesteund door PVV, SP, ChristenUnie en de Partij voor de Dieren. Minder dan een half jaar na het aantreden van het huidige kabinet lijkt de Tweede Kamer door middel van Mooi Nederland rigoureus af te rekenen met het natuurbeleid van Henk Bleker, de onder natuurbeschermers beruchte voorganger van Dijksma.

Bleker besloot dat Nederland voortaan alleen nog maar aan zijn Europese verplichtingen voor natuurbescherming zou voldoen. De Ecologische Hoofdstructuur, die de grote natuurgebieden in Nederland met elkaar moest verbinden, werd geschrapt – en daarmee twintig jaar ploeteren en investeren achteloos terzijde geschoven. Bij dierenbeschermers zette vooral de geplande uitbreiding van de lijst met vrij te bejagen in het wild levende dieren kwaad bloed. In de Tweede Kamer sloten de belangrijkste oppositiepartijen de rijen om tot een natuur- en diervriendelijker alternatief te komen voor Blekers plannen.

Koerswijziging
Deze samenwerking is nu dus uitgemond in een koerswijziging die niet minder groot is dan die Bleker voor ogen stond, maar dan diagonaal de andere kant op. Nu ja, Mooi Nederland is nog slechts door Dijksma ontvangen. De staatssecretaris zal de initiatiefwet ter advies aan de Raad van State voorleggen, waarna zij, waarschijnlijk in april, met een eerste voorstel voor een nieuwe wet Natuurbescherming komt. Deze koepelwet moet drie bestaande wetten samenballen en vereenvoudigen. De kans is groot dat Mooi Nederland een goede verstaander heeft in Dijksma, aangezien haar partij (PvdA) er een van de initiatiefnemers van is.

De Flora- en Faunawet is een van de wetten die in de nieuw koepelwet moet opgaan. De opstellers van Mooi Nederland hebben de kans aangegrepen om de in die wet opgenomen vrijejachtlijst niet uit te breiden, zoals Bleker van plan was, maar juist te schrappen: geen plezierjacht meer. Als dit voorstel door Dijksma wordt overgenomen, valt er in Nederland oprecht weer eens te juichen over de omgang met de in het wild levende dieren in ons land. Ook de natuurverbindingen zullen alsnog worden afgerond, terwijl Nederland zich in internationaal opzicht niet minimalistisch maar vooruitstrevend durft te tonen op het gebied van natuur en natuurbeheer.

Euforische stemming
Het beleid maakte onder Bleker een terugtrekkende beweging, die het zetje gaf om de opstellers van Mooi Nederland de krachten te laten bundelen voor een kordaat en prachtig tegengeluid. Wie de euforische stemming rond Mooi Nederland opsnuift, zal zich achter de oren krabben van verbazing. Nog maar twee maanden geleden, dus na het vertrek van Bleker, leek de natuurbescherming in Nederland immers zozeer van ondergeschikt belang te zijn geworden dat zelfs Vogelbescherming Nederland akkoord ging met de vergassing van meer dan 500 duizend ganzen. Ook dat plan is imiddels voor onbepaalde tijd in de ijskast gezet.

Is het natuurbeleid in Nederland dan af zodra Mooi Nederland tot beleid is verheven? Nee. Dat is het pas als de natuur zichzelf kan bedruipen – op de manier waarop wij dat willen, dus zonder ons overlast te geven of schade te berokkenen. Dat betekent dat wij moeten leren om, bijvoorbeeld, het landschap niet te herinrichten met als doel een verdwijnende diersoort terug te lokken naar ons land om vervolgens, als dit beleid een doorslaand succes blijkt, die dieren in grote getalen af te maken omdat we ze eigenlijk toch maar lastig vinden. De plezierjacht wordt afgeschaft, nu de beheerjacht nog. Zo ver durft ook Mooi Nederland nog lang niet te gaan.

Eerder gepubliceerd op SARGASSO.

OPINIE – Voor megastallen valt best iets te zeggen, maar wie het oprukken ervan wil tegenhouden, moet niet in verboden denken. Megastallen zijn slechts een symptoom van ons uit de hand gelopen consumptiepatroon.

Toen ik nog vlees at, kreeg ik dat op het laatst nauwelijks door mijn keel – bij elke hap keek het dier in kwestie mij bij wijze van spreken met onschuldige ogen recht in de ziel. Dergelijke gevoelens kan ik anderen niet opleggen, gelukkig, waardoor niet iedereen eenvoudig te bewegen is tot een vleesloos dieet. Toch is het belangrijk dat mensen zich bewust worden van de gevolgen van de wereldwijd snel toenemende vraag naar dierlijke producten.

Deze toenemende vraag is de voornaamste drijfveer voor onze zoektocht naar efficiëntere wijzen van productie. Megastallen zijn een uitwas van die op zich heilzame zoektocht. Toch is er vanuit het perspectief van dierenwelzijn niet veel in te brengen tegen deze gedrochten als bij bouw en inrichting ervan wordt geredeneerd vanuit de noden van de dieren. Vanuit breder milieuoogpunt zijn megastallen een verbetering ten opzichte van zowel de reguliere vee-industrie als de biologische dierhouderij. Goed, de stallen zijn geen lust voor het oog, maar ook dat is geen doorslaggevend argument; windmolenparken zijn dat evenmin, terwijl menig groendenker vindt dat we daar aan moeten geloven als we werk willen maken van schone energie.

Big Mac Drive-Thru
Mijn bezwaar tegen megastallen is dat zij een exponent zijn van het probleem dat gepaard gaat met de toenemende welvaart. Dat probleem is onze overmatige consumptie, die met zich meebrengt dat we steeds dikker worden en denken dat er geen grenzen zijn aan die welvaart. Een vergelijkbare exponent van dat probleem heb ik met eigen ogen in de Verenigde Staten aanschouwd, waar ik acht jaar lang met  plezier heb gewoond. In dat land is het doodgewoon om alles met de auto te doen. Geld pinnen? Doe je bij de drive-thru van je bank. Zin in een hamburgertje? Die haal je bij de Big Mac Drive-Thru. Je hoeft en komt dus ook je auto niet meer uit. Dat is gemakkelijk terwijl er, net als voor megastallen, zelfs vanuit milieuoogpunt iets voor te zeggen is.

Wie naar de bank gaat om te pinnen, doet er qua uitstoot van vervuilende gassen inderdaad beter aan langs de automaat te rijden dan de auto uit te zetten, geld op te nemen, en de auto weer op te starten. Maar door het autovriendelijke klimaat in de Verenigde Staten ga je steeds meer autorijden. Autorijden is er zo gemakkelijk gemaakt dat iemand die een paar kilometer fietst of loopt, of gebruik maakt van het openbaar vervoer, door de gemiddelde Amerikaan meewarig wordt aangekeken: ‘Waarom zou je, in godsnaam?’

Echte antwoord
Megastallen maken het mogelijk om grote hoeveelheden dierlijke producten tegen een zo laag mogelijke kostprijs te produceren. Alleen, de vraag naar vlees wordt groter naarmate het goedkoper en in grotere hoeveelheden geproduceerd wordt. Daardoor blijft de productie toenemen en maken megastallen uiteindelijk zelfs plaats voor de nog grotere gigastallen. In die zin is de vee-industrie, net als de Amerikaanse auto-liefde, een voorbeeld van de werking van het economisch model dat wij nastreven. Het is mooi dat meer mensen toegang hebben tot meer voedsel. Maar op deze manier vormen we de planeet waarop we wonen wel om in een door mensen ingericht landschap waarin weinig ruimte is voor de schoonheid van de natuur.

Voor mij staan megastallen symbool voor de greep van de mens naar de almacht in die natuur. Ik heb er vertrouwen in dat de mens voor alle problemen die hij onderweg naar die macht creëert een min of meer adequate oplossing bedenkt. Maar op een gegeven moment moet hij zich afvragen of hij er niet beter voor kan zorgen minder problemen te creëren. Megastallen zijn een antwoord op het onnodige probleem van overconsumptie in een economie die moet blijven groeien. Verzet tegen het oprukken van deze stallen is dan ook terecht, zij het niet op grond van dierenwelzijn of milieu. Een verbod is niet het antwoord, want slechts symptoombestrijding. Het echte antwoord moet komen van de consument, die zich moet bezinnen op zijn consumptiepatroon.