Eerder gepubliceerd op DIERENBESCHERMING.
Laat dit getal eens goed tot u doordringen: 42.700. Dat is ruwweg het aantal toeschouwers dat voetbalclub Feyenoord bij thuiswedstrijden trekt. Dan zit De Kuip lekker vol. Helaas noem ik dit getal echter niet in het kader van een voetbalwedstrijd, maar betreft dit het aantal kalkoenen dat zondag is gedood vanwege besmetting met het vogelgriepvirus. Wat die op zichzelf al trieste zaak nog veel erger maakt, is dat het doden fout ging: het vergassen van de dieren duurde te lang, waardoor zij heel erg hebben geleden. Volstrekt onacceptabel, natuurlijk. Staatssecretaris Bleker van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) laat de ruiming dan ook evalueren. De Dierenbescherming stelt haar expertise voor die evaluatie ter beschikking.
Het incident legt een veel dieper probleem weer eens bloot: elk jaar is er wel ergens een uitbraak van vogelgriep in Nederland, waarbij telkens naar het rigoureuze middel van massale doding wordt gegrepen om die te bestrijden. Daarbij leggen vaak tien- of zelfs honderdduizenden gezonde dieren het loodje. Gezonde dieren? Jazeker, want sinds 2003 betreffen de uitbraken van vogelgriep in ons land telkens laagpathogene varianten, die nauwelijks of geen ziektesymptomen veroorzaken en vaak toevallig ontdekt worden in het laboratorium, tijdens onderzoeken van bloedmonsters van vogels. Bij een uitbraak van een hoogpathogene variant van het vogelgriepvirus neemt het aantal dieren dat voor de zekerheid gedood wordt al snel explosief toe.
Noodvaccinatie
Hoewel het virus dus regelmatig de kop op steekt en dit elke keer veel dierenleed berokkent en economische en imagoschade voor boeren en ons land met zich meebrengt, om nog niet eens te spreken over het gevaar voor de volksgezondheid, blijft het Nederlandse beleid om dit probleem het hoofd te bieden sinds jaar en dag steken in symptoombestrijding. Structureel beleid wordt met de mond wel beleden, maar heeft, zelfs na de ernstige vogelpestcrisis van 2003, nog niet eens tot het begin van een structurele oplossing geleid. Oplossingen die de Dierenbescherming aandraagt, zoals preventieve vaccinatie en systeemverandering, waardoor het virus kan worden uitgebannen, worden door de pluimveesector tot nu toe volstrekt genegeerd.
Staatssecretaris Bleker meldde onlangs in zijn Nota dierenwelzijn en diergezondheid wel dat hij bij uitbraak van besmettelijke dierziekten noodvaccinatie wil toepassen. Daarbij worden dieren op bedrijven in een cirkel rondom besmette bedrijven gevaccineerd, om de uitbraak te laten uitdoven. Wil die aanpak succesvol zijn, dan zijn allerlei aanvullende maatregelen nodig, zoals vervoersverboden en het ophokken van de dieren. Noodvaccinatie tegen vogelgriep is in Nederland echter nog niet toegestaan, bij gebrek aan een geschikt vaccin. Het bestaande vaccin is niet werkzaam genoeg en moet één voor één met de hand bij alle kippen geïnjecteerd worden, wat in een grote schuur met tienduizenden kippen een tijdrovende en voor de dieren zeer stressvolle klus is.
Supermarktketen Plus
Maar ook als een werkzaam en praktisch toedienbaar vaccin wordt ontwikkeld, is toepassing ver weg. De voor Nederland belangrijkste buitenlandse afzetmarkt, Duitsland, accepteert namelijk geen producten van gevaccineerde dieren. Dat de angst dat het vogelgriepvirus met de producten naar Duitsland komt en Duitse consumenten ziek maakt niet door onderzoek wordt onderbouwd, doet niets aan die angst af. Kortom, noodvaccinatie biedt niet de structurele oplossing die de Dierenbescherming voorstaat. Helaas geldt hetzelfde voor preventieve vaccinatie, waarbij dieren in de pluimveesector standaard het vogelgriepvaccin krijgen toegediend. Acceptatie door de markt, ook in Nederland, staat deze structurele oplossing in de weg.
Blijft over de systeemverandering. De sector, haar afnemers en de overheid moeten, in samenwerking met de Dierenbescherming, full swing inzetten op herinrichting van de pluimveehouderij. Hoopgevend is wat dat betreft het voornemen van supermarktketen Plus om de scharreleieren in haar schappen te vervangen door vrijeuitloopeieren met twee sterren van het Beter Leven kenmerk van de Dierenbescherming: diervriendelijker huisvestingssystemen verlagen de stress van de dieren, waardoor hun weerstand wordt verhoogd. Voeg daarbij het gebruik van sterkere, minder op productie gefokte dieren met een grotere natuurlijke weerstand en de leveranciers van Plus hebben een grote stap richting een gezonder en veiliger bedrijfsvoering gezet.
Gezond eigenbelang
Een domper is dan weer de reactie van de Nederlandse Vakbond van Pluimveehouders (NVP) op de plannen van Plus. De vakbond stuurde prompt een brief aan het Productschap voor Pluimvee en Eieren met het verzoek tegen die plannen te protesteren. De sector, meldt de brief, doet zijn best om scharreleieren te produceren en met al die vrijeuitloopkippen in de buitenlucht lopen mensen en kippen heel veel risico op ziekten. De brief verwijst naar een nog niet openbaar rapport van de Erasmus Universiteit, dat stelt dat vrijeuitloopkippen door contact met wilde vogels elf keer zo veel risico lopen op besmetting met vogelgriep als ‘binnenkippen’. Mijn reactie daarop: dan moet die uitloop zo worden ingericht dat wilde vogels, zoals ganzen en eenden, er niet naartoe gaan.
De NVP gaat onterecht voorbij aan de rol van de mens in uitbraken van vogelgriep. Niet voor niets is het virus aangetroffen onder het stadionvol gedode kalkoenen, dieren die de buitenlucht nooit hadden gezien. Sector en overheid zijn veel te terughoudend in het bewerkstelligen van structurele veranderingen, blijven steken in kortetermijndenken dat niet alleen dierenleed met zich meebrengt maar ook de mens niet ten goede komt. Wanneer ontdekken zij dat gezonde landbouwdieren een gezond eigenbelang behelzen? De NVP moet plannen als die van Plus niet bestrijden, maar omarmen als bewijs dat de wil er is om het anders en beter te doen, voor mens en dier. Hopelijk kan de Dierenbescherming de toeleveranciers van Plus binnenkort die sterren toekennen.
